Symposium: Zien voorbij je ogen: "Atheïsme is een afwijking".

 In het tweede deel van het Symposium : zien voorbij je ogen komt emeritus-hoogleraar  psychiatrie Herman van Praag aan het woord.

In zijn opening brengt hij de stelling: Geen mens kan zonder religiositeit.

Religiositeit geeft de mogelijkheid tot het geven van betekenis en diepgang aan het leven.

Atheïsme is eigenlijk een afwijking van de norm, betoogt emeritus hoogleraar psychiatrie Herman van Praag in de VolZin van deze week. Van Praag legt uit: “Ik heb atheisme vergeleken met ongevoeligheid voor esthetische ervaringen en prikkels. Als iemand zegt ‘Schilderijen zeggen me niets’ of ‘Literatuur en muziek doen me weinig’, dan ontbreekt daar iets dat het leven rijker en interessanter maakt. Datzelfde vind ik van religieuze onontvankelijkheid. Als iemand niets met religie heeft, dan ontbreekt er een dimensie. De meeste mensen zijn wel ontvankelijk. En ik vind het dan ook een tekort, een deficiëntie.”

 Deze mening wordt hem niet in dank afgenomen in intellectuele kringen waar hij lezingen geeft, vertelt hij verder in VolZin. “Mensen worden echt boos. Dat moge zo zijn, maar het is wel mijn overtuiging.” Dat atheïsme veel voorkomt onder intellectuelen is volgens hem onder meer te wijten aan Freud, die religiositeit en religie afschilderde als een archaisch overblijfsel uit een ver verleden, iets primitiefs. “Intellectuelen willen zich niet bezighouden met iets infantiels, dus schuiven ze dat helemaal weg.”

Niet alle religiositeit is gezond, volgens de emeritus hoogleraar. “Dat geldt voor alle levensverschijnselen, lichamelijk en psychisch: als ze normaal voorkomen, kunnen ze ook 

  in abnormale proporties voorkomen – te veel, te weinig of misvormd.” Religie kan ook ‘stollen’, zo noemt hij dat, in orthodoxie en fundamentalisme. Of ‘hyper’ worden, zoals bij sommige patiënten die hij tegenkwam in zijn praktijk, met godsdienstige wanen. Maar soms is die hyperreligiositeit volgens hem ‘creatieve pathologie’. Hiermee bedoelt hij: “Een scheppende ziekte. 

Neem de profeten uit de
Bijbel, die literair en sociaal een buitengewoon belangrijke boodschap hebben. Dat zijn vreemde figuren geweest. Ze hoorden stemmen, dachten dat God tot ze sprak – ze zouden nu als abnormaal worden beschouwd. Ik noem ze bóvennormaal, omdat ze qua inhoud en vorm iets hebben bijgedragen van onsterfelijke waarde. Dus het abnormale kan ook een positieve connotatie hebben. Ik heb ook patiënten met psychosen gezien die gedachten hadden van een enorme rijkdom en diepgang. Dat komt bij herhaling voor. Je ziet het ook bij de mystici, die leven in een
andere wereld, die zij als een openbaring beleven.

In zijn boek: Net voorbij de Rede stelt hij dat het religieuze leven zich bevindt op het grensvlak van 2 wegen:

De weg van het Vernuft.

En

De weg van de Verbeelding 

 Onder vernuft verstaat hij: het gecultiveerde verstand, het creatieve surplus, het associatief denken en het veronderstellen van samenhangen.

Onder verbeelding verstaat hij: beelden kunnen zien van wat er niet is of nog niet is. Het kunnen formuleren van ideëen.

Het gaat dan niet over fantaseren ( veelal vluchtig en teleurstellend ), daar dit geen nieuwe gezichtspunten brengt.

Werkelijke verbeelding brengt de mens verder: het biedt de mogelijkheid het leven een verticale dimensie te geven: een Godsbeeld ( een vaderbeeld, een moederbeeld ) als produkt van de verbeeldingskracht.

Van Praag constateert dat niet alleen de mens feilbaar is. Het eeuwige is dat ook.

Een geruststellende gedachte.

Als pijler van zijn eigen ( Joodse ) identiteit ziet hij de kern van de 5 boeken van Mozes: de Pentateuch.  

  In de Sinaï sluit God met Mozes de Zgn. Sinaï - convenant, beter bekend als de Tien Geboden.

"Gij zult niet" staat vanaf nu aan de basis van gelijkheid van alle mensen.
Een maatschappij-transformatie. Een revolutionaire ontwikkeling.
Dit betekent het einde van de slavernij ( Egypte ) en het binnengaan van het Beloofde Land.
Vriendschap, liefde, respect en eerlijke rechtspraak voor iedereen, ongeacht status, afkomst, geslacht of gebrek.
Het betreft hier een religieuze plicht en geen gestolde vrijheid of contemplatie in eenzaamheid. Zingeving en spiritualiteit in de praktijk.

   
 De rechten van de mens of mensenrechten zijn hier een prachtige voortzetting van: omvatten rechten waarop iedereen aanspraak kan maken, ongeacht herkomst, nationaliteit, overtuiging, geslacht, wettelijke status of andere kenmerken. Voorbeelden zijn het recht op vrije meningsuiting, het recht op leven, het recht op bescherming tegen marteling en het zelfbeschikkingsrecht.

Daarna was het tijd voor de lunch.

En een zuurstofrijke boswandeling met lenteverschijnselen.

Wordt vervolgd.