In mijn zoektocht naar voor mij boeiende boeken kwam ik bij Caroline de Gruyter en haar door Geert Mak aanbevolen: Beter wordt het niet. Een reis door de Europese Unie en het Habsburgse Rijk.
Op de voorpagina Keizerin Elisabeth of liever Sissi, waar zoveel romantische films en series over zijn gemaakt. Onmiddellijk komt bij mij dan Romy Schneider in beeld.
Caroline trekt in dit boek een vergelijking tussen de Europese Unie en het Habsburgse Huis. Tijd rekken, compromissen, steeds weer hervormen, doormodderen, conflicten vermijden, nooit iets afmaken. Het past zo goed bij elkaar. Tegelijkertijd bleef dit zwakke en trage systeem 600 jaar bestaan als een paraplu over een grote hoeveelheid verschillende volken.
Ik ervaar het als een boeiend boek vol van achtergronden en verbindingslijnen. Met veel anekdotes en literatuurverwijzingen. Ik herinner mij dat keizerin Sissi naar Hongarije werd gestuurd, een land dat steeds weer dwars lag. Het lijkt erop dat de EU een nieuwe Sissi naar Victor Orban moet sturen om hem in het gareel te houden.
‘Wenen? Brussel? Caroline de Gruyter sleept ons mee in een fascinerende zoektocht door Europa. Vol vergeten verhalen, tegelijk razend actueel. Zo schrijf je geschiedenis!’ – Geert Mak
‘Een Europees Habsburg of een Habsburgs Europa? De wereld van gisteren voor de wereld van morgen? Caroline de Gruyter zoekt het uit, niet theoretisch maar proefondervindelijk.’ – Herman Van Rompuy
De Habsburgers hadden een defensief leger. Wel regelden zij dikwijls de hulp van buren. Op zich waren ze niet goed toegerust en kon het gebeuren dat ze een veldslag verloren, maar nooit de oorlog. Ze waren altijd bezig met evenwicht bewaren.
In 1914 is de mentaliteit dat het wel goed komt, maar na de aanslag op de kroonprins blijken zij slecht bewapend. De keizer had in 1908 Bosnië ingelijfd tegen adviezen in en de Serviërs waren daar boos over. Ruzie met de buren en zo werden de buffers verwaarloosd.
De EU vertoont ook zo iets. Terwijl de USA en Rusland hard power inzetten, doet de EU aan softpower. Zij doen niets als de Russen Georgië en Belarus aan hun invloedssfeer toevoegen. Sarkozy doet zoiets als hij een alliantie van de Middellandse Zee wil. Oost Europa gaat daardoor steun mislopen en protesteert.
Europa werd veelal nog gezien als een vredesprojekt na WO2. In de luwte van de USA konden democratie, de rechtstaat, de mensenrechten en de verzorgingsstaat opbloeien. Onder Trump is dat anders geworden. Europa doorstaat wel ( net als Habsburg ) veel crisissen ( 2008, 2012 met de Grieken, Brexit ). Als het echter onder grote druk komt ontstaat er wel een machtsopleving. De EU is qua voorschriften en regels een echt machtsblok.
Anderzijds kent het weinig machtsymbolen ( kroon, troon, staf, vliegtuig, etc. ). Wel zijn ze samen sterker, sturen grote verbanden aan ( VN , IMF ). voeren militaire steunacties uit ( vroeger alleen Frankrijk ) en zijn een grote speler in de wereldhandel. Noorwegen en Zwitserland doen niet mee, maar schuren dicht tegen de EU aan. Engeland met haar Brexit deed zichzelf geen goed en komt nu ook weer dichterbij. Intern in de EU is er veel discussie, maar als het moet.......
Na 1919 ontstaat chaos ,ook monetair, ieder zijn eigen munt, gestempelde en ongestempelde bankbiljatten. Geldontwaarding. De goudvoorraad is door de oorlog geslonken. De adel verliest haar kastelen. Polen kent een gierende inflatie. De Volkenbond ( 1920 ) komt helpen. Het is een idee van Woodrow Wilson, president USA, om de vrede te handhaven. Zij mislukt omdat het geen strijdmacht heeft om iets af te dwingen ( 1936 Rijnland ).
Het valt op dat de Habsburgers met respect behandeld worden. Zij zorgden dan ook altijd goed voor het volk ( net als de EU ). Keizer Karel mag per trein naar Zwitserland ( al verdween zijn entourage ) onder beschermig van Britse militairen. Als hij toch politiek bedrijft wordt hij uitgezet naar Madeira.
Inmiddels is er een grote hoeveelheid kleine staatjes ontstaan, met ieder hun eigen visie, aanpak, gebruiken en eigen belang. Dat betekent een chaos die er onder de Habsburgers niet was. De aristocratie heeft haar macht verloren, maar heeft nog wel prestige. Het is het tijdperk van het zgn. Interbellum. Tussen 2 oorlogen. De jaren 20 opwindend en avontuurlijk, de jaren 30 dreigend en gevaarlijk.
Richard Coudenhove neemt het voortouw om te streven naar een Verenigd Europa. Daar is veel sympathie voor bij o.a. Philips, Siemens, Otto von Habsburg en Winston Churchill ( al liet hij Engeland als te grote macht erbuiten. De Verenigde Staten van Europa.
Citaat: de Andere Krant 2022.
Richard Coudenhove-Kalergi droomde van een Verenigd Europa, zonder Rusland en Groot-Brittannië, maar mét een bevolking van gemengd ras. Elke twee jaar wordt een naar hem vernoemde prijs uitgereikt. Tijdgenoot Heinrich Mann zag een ander Europa voor zich.
Heinrich Mann en zijn broer Thomas Mann waren de meest vooraanstaande Duitse intellectuelen van het interbellum, de periode tussen de wereldoorlogen. Liefhebbers van Duitse literatuur kennen de naam Thomas Mann nog steeds, maar zijn broer Heinrich is in de vergetelheid geraakt. Toch stond Heinrich Mann aan de wieg van het Europese integratieproces. Hij pleitte voor een “Verenigde Staten van Europa”.
De meeste Europeanen zullen beter bekend zijn met de naam van een andere pionier van de Europese integratie: de Oostenrijks-Hongaar Richard Coudenhove-Kalergi, oprichter van de zogenaamde Pan-Europa-beweging. Geen wonder. Er is een Coudenhove-Kalergi Europaprijs. Deze prestigieuze prijs wordt om de twee jaar uitgereikt aan persoonlijkheden die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de Europese eenwording. De prijs wordt uitgereikt door de European Society Coudenhove-Kalergi, opgericht in 1978 ter ere van “de grote Europese visionair”. Op de lijst met laureaten staan onder meer Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie (2010) en Angela Merkel, kanselier van Duitsland (2010).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten