Maarten van Rossum: Geschiedenis in het groot.

Op mijn reis door Storytell kwam ik dit tegen. Een podcast van Maarten van Rossum. Veel over gehoord, maar nooit beluisterd. Ik mag Maarten wel en met mijn voorkeur voor geschiedenis besloot ik dit project aan te gaan. Maarten is ook de spreker en zo te horen is er ook publiek bij. Ik ben benieuwd. Het geeft mij de mogelijkheid het ingebrachte te illustreren.

 

 H1. 

Met dank aan de Grieken ( filosofie ), Romeinen ( pragmatisme ), Germanen ( Vrijheid ) en het Christendom is onze Westerse wereld tot stand gekomen. Met een zekere suprematie wereldwijd tot gevolg. Dit verandert nu.

 

Maarten gaat in op voorspellers en voorspellingen. Hij vind dat je dit steeds in een verdere oekomst moet plaatsen, omdat je anders ook verantwoordelijk wordt gehouden. Voorspel iets ( b.v. enorme stijging zeespiegel ) voor de periode dat je er zelf niet meer bent. En doe niet als Lou de Palingboer, die zijn verrijzenis moest opschorten. Lou stichtte een sekte op basis van een streng gereformeerde achtergrond. Hij was hun God en wie in hem was werd nooit ziek. In 1968 stierf hij ( 70 ) aan een longontsteking. Werd begraven in Namen en zou in 1972 verrijzen. Dat laatste is niet gebeurd.

 

Maarten wijst op ons ecosysteem en onze dampkring. Dat is een gesloten geheel, dus als het totaal vervuild is gaan we vanzelf dood. Eerst raakte de Westerse wereld geïndustrialiseerd, nu doet ook de rest van de wereld mee. Dat is fnuikend. Uitwijken naar andere planeten laat hij bij de science fiction. En als we lichtjaren gaan reizen, dan zijn we ook voor aankomst dood. 

Opvallend noemt hij dat China weer helemaal terug na een afwezige periode van 1800 tot 1975. En er zijn heel veel Chinezen, die ook van alles willen.

 

   

Mondialisering is ook zo'n ding. vroeger was de berichtgeving vooral lokaal. Hart van Nederland is daar nog altijd goed in. Sommigen denken dat Cruijff de opvolger van Plato is en zo is er vast nog meer. Nu komt alles wereldwijd naar ons toe. Maarten ergert zich aan de selectie methoden bij de NPO.

 

H2.

 

Waar te beginnenmet onze geschiedenis ? 4,5 miljoen jaar geleden ? Ooit waren er mensachtigen in de savannen van Oost Afrika.

 

  

Of 11.000 v.chr. als de mensheid van jacht en visserij overschakelt naar de landbouw en zich vestigt. 

 

 Of in 50.000 v.Chr. Als de Homo Sapiens zich gaat roeren. Gereedschappen maakt, etc.Zij zijn getraceerd in Australië, Nieuw Quinea en Tasmanië. De zeespiegel stijgt. Einde van de IJstijd en de landdelen raken van elkaar gescheiden. Sommigen trekken van Siberië naar Alaska. Er ontstaan geïsoleerde populaties. Sommigen ontwikkelen zich technologische sneller dan anderen. Zo kan het gebeuren dat 168 Spaanse soldaten het machtige Inca rijk veroveren ( 1523 Pizarro verrast de Inca's vooral met buskruit en paarden tijdens een feest ).

Andersom was niet mogelijk.

 

  

Big Bang ???

Maarten houdt het mogelijk bij een knorrige oude man ( hoezo knorrig ? ) die aan zijn scheikunde tafel een Big Bang uit zijn scheikunde doos tovert. En wat was er daarvoor. Dat weten we niet. Wat we wel weten dat er een atoom was die gexpandeert is naar een gigantisch universum ( temidden van de andere ? ). 

 

Maarten adviseert op de site van Hubble Deep Space te kijken. Leve de verwondering. En wat we zien is ons verleden. Ons jonge universum heeft met hulp van een Supernova zware elementen aangemaakt. Dat kon omdat ons zonnestelsel in een relatief rustig deel van de Melkweg ligt. Ook onze zon heeft een rustig karakter.

 

De positionering van de aarde blijft een wonder: zwaartekracht voldoende, bestendige dampkring, niet te koud, niet te warm. Zo is leven mogelijk. Het enige leven in ons zonnestelsel en dat is wel zo veilig. Je weet maar nooit.

 

 

Ook de Maan doet mee in de beweging van de getijden.

 

De aarde is een massa samengeklonterd zwaar materiaal. Het zwaarst in de kern. De oppervlakte is lichter. Daar vinden we de continentale korst van 35 km dik en de zeebodemkorst van 7 km dik. Een groot bombardement van meteorieten zorgde voor watermassa's, 2/3 deel van de aarde is ermee bedekt. De continentale korst drijft. Zo schuift Afrika steeds meer naar Europa en zal op zeer lange termijn een soort Himalaya in Europa tot stand brengen. Wel jammer van al die mooie steden.

 

 

 Maarten wijst naar De Schreeuw van Munch. Niet deze schreeuw  ( 1893 ) van een Noorse intellectueel is interessant , maar de achtergrond. Door de uitbarsting van de Krakatau ( 1883 ) hing er zoveel stof in de dampkring dat spectaculaire zonsop- en ondergangen plaatsvonden. 

 

De opwarming van de aarde is deels niet zo erg, omdat we dan een voorsprong hebben op een nieuwe IJstijd. Die komt er zeker aan. Ook hoef je geen huis in de Provence te kopen. De Provence komt naar ons toe !

 

H4.

 Ongeveer 1,5 miljard jaar geleden werden in de zee eencelligen complexer. Ze kregen een beschermde celkern. Geboorte van het DNA. 

  

  

 Op een zeker moment verschijnen de gewervelde dieren, waarvan hier een voorbeeld:

 

Door de werking van de getijden is er soms zee, soms land. Sommigen blijven aan land, anderen gaan terug in de zee ( waar Maarten niet aan moet denken ). De zoogdieren zijn aanvankelijk klein. Zeker in de periode van de dinosaurus. Als er in de buurt van Yucatan een astroïde de aarde raakt. Lijkt het voorbij. Het enige dier dat nog veel overeenkomsten ermee heeft is de kip.

 

70 miljoen voor Christus verschijnen de eerste primaten. Het zijn boombewoners met goede ogen, geheugen en oriëntatie.

25 miljoen voor Christus verschijnen de eerste humanoïden in Oost Afrika.

Neanderthalers ( soort van hiphoppers uit die tijd, qua geluid en gedrag ), chimpansees, gorilla's en de Homo sapiens.

Deze laatste blijkt creatief en gaat scheppen.

H5.

 

Er komt een agrarische evolutie. De jagers en verzamelaars gaan zich vestigen. Vermoedelijk daar waar rijke voedselbronnen zijn. DE kleine groepen groeien en krijgen steeds meer gereedschappen en gedomesticeerde dieren, waardoor definitieve vestiging een feit wordt.

De nomadische volken ( Aboriginals ) raken technologisch achter.

Land van de Euphraat en de Tigris was voor die tijd een goede klimatologische locatie voor vestiging. Tarwe en gerst volop Net als geiten en schapen. Het paard was domesticeerbaar, de zebra bv niet.

 

 Domesticeren van dieren bracht ook een risico mee: TBC van de runderen, vogelgriep van de kippen, Q-koorts van de geiten. Influenza virus ( kip ) muteert zeer snel. De Spaanse griep bracht 20 miljoen doden . WO 1 10 miljoen. Mazelen van een kameel. Wij worden in Eurazië resistent.

1492 bracht alle ziektes naar andere gebieden. Indianen, Inca's dood aan griep. 

Gezien alle verplichtingen en zorgen die aan de landbouw vast zaten, waren de jagers en verzamelaars beter af. Dat is zelfs in hun lichaamsbouw terug te vinden.. In 10.000 v.Chr. begint het domesticeren in Eurazië. In 8000 v.Chr. begonnen de Chinezen met een ideale plant: Rijst. 

In 8000 v.Chr. start men ook in Zuid Amerika, maar dat gaat minder snel. Maïs is daar de plant. Peru: veel aardappelsoorten. Alleen de hond ( voedsel ) en kat gedomesticeerd. Lama lastig lastdier. Alpaca's zijn zenuwlijders. Deze dieren ongeschikt als trekdier ( ploeg )

Voorraden aanleggen vraagt administratie, kalenders voor wanneer wat doen ?  Bestuurlijke lagen, bescherming, priesters voor de zingeving. 5000 v. Chr. uitvinding van het wiel. De Maya's kenden het wel, maar in kinderspeelgoed ( hadden ook geen trekdieren ). De Chinezen hebben de kruiwagen ontdekt. voorraden vragen op potten, pottenbakkers, ovens, blaasbalgen....wat tot metaalbewerking leidt.

Zingeving. Maarten is daar heel kritisch over, omdat er geen echte antwoorden op zijn en het bovendien heel persoonlijk is. 

De Sumeriërs komen op in Mesopotamië. Uruk 50.000 inwoners. Met grote gebouwen en socialestructuren. Piramides in Egypte in Zuid Amerika in Sumerië. Hier wordt het schrift uitgevonden. In klei.

China kent 4000 tekens ! De Phoeniciërs komen met een alfabetisch schrift ( 4000 v.Chr. ). 

Het wiel wordt rond 3500 uitgevonden ( pottenbakkerswiel ) in Mesopotamië. Het oudste - op afbeelding - is van essenhout uit Slovenië.

 Rond 1600 v.Chr. komen er wielen met spaken. Rond 1800 verschijnen er draadspaken en luchtbanden.

De Sumeriërs gebruikten het wiel reeds voor karren.

 

H6 en 7. 

China: uitvinders van de boekdrukkunst ( Korea losse letters ), buskruit ( vuurwerk ) en kanonnen, schrijfpapier, etc.

Onlangs verscheen Het logboek van de zeevaarder. Hierin neemt poolreiziger Huw Lewis-Jones de lezer mee op ontdekkingsreis. Aan de hand van originele logboeken, brieven en dagboeken volgt hij de reizen van bekende kapiteins, maar ook van matrozen, scheepskoks, chirurgijns, kunstenaars en avonturiers. Ook schrijft hij over de Chinese eunuch-admiraal Zheng He (1371–1435), aanvoerder van de grootste armada’s aller tijden. Rond 1000 produceerden zij al 100.000 ton ijzer.

Zheng He, hofeunuch in de Chinese Ming-dynastie, bereikte de top van de keizerlijke hiërarchie als een soort admiraal-diplomaat die het bevel voer over de grootste vloot houten schepen die de wereld ooit had gezien. Enorme jonken met negen masten, die de Chinezen bao chuan noemden, werden als schatschepen volgeladen met porselein, zijde en verfijnde kunstvoorwerpen die geruild konden worden voor alles wat het Rijk van het Midden verlangde: ivoor, de hoorn van de neushoorn en het schild van de schildpad, waardevolle stenen, zeldzaam hout, wierook, medicijnen en parels.

In de korte periode onder He’s gezag, tussen 1405 en 1433, maakte de vloot zeven epische reizen door de Chinese Zee en de Indische Oceaan, van Taiwan tot aan de Perzische Golf en de oostkust van Afrika. Via Arabische handelaars hadden de Chinezen over Europa gehoord, maar aangezien het ‘verre westen’ slechts wol en wijn bood, hadden ze geen interesse daarheen te gaan. Admiraal He moet een soort logboek hebben bijgehouden, en ook kaarten hebben getekend, maar de originele manuscripten zijn verloren gegaan. Eeuwenlang wist bijna niemand buiten China van zijn reizen, en ook in eigen land werd veel verzwegen. Een nieuwe keizer wilde geen nieuwe schepen financieren, verbood overzeese reizen en besteedde zijn middelen aan het bouwen van de Chinese Muur. Aan He werd zijn plek in de geschiedenis ontnomen. Ook latere keizers vreesden dat He’s reizen anderen tot vergelijkbare initiatieven konden inspireren.

De Chinezen zeggen alles al te hebben en stoppen hun expansie.

De Europese landen daarentegen gaan juist heel veel op expeditie de wereld in. Ook qua wapen technologie en technologie algemeen snellen zij vooruit. De Chinezen drukken een beetje. In Europa ontstaat een drukgolf rond 1500. Reformatie.

Ook zijn er veel oorlogen, waarbij steeds geavanceerdere wapens ontwikkeld worden. Wat in Europa bijzonder was, was dat men kanonnen op schepen ging plaatsen.

 

Rond 1300 werd de leesbril uitgevonden in Pisa. Er waren wellicht veel mensen die konden en wilden lezen. Vooral ook bij het ouder worden. Vanuit Venetié naar China geëxporteerd. Ook mechanische klokken geëxporteerd. Europa: notenschrift, dubbele boekhouding. Rond 1500 is men op het niveau van China in 1000.

Ontdekkingsreizen met commercieel doel. Er ontstaat een mondiale gemeenschap. De Islam had de zijderoutes afgesloten. dus nieuwe handelroutes gezocht. Portugezen, Spanjaarden, Nederlanders, Engelsen.

Ze veroveren de Oost Aziatische markt met grof geweld. 50% - 90 % van de oorspronkelijke bevolking dood door contact met Europeanen. Chinezen niet geschikt als slaaf. Begin slavernij. Tabak, suiker en katoen.  Europa zich verrijkt.

H8.

De industriële revolutie. 

17de eeuw Holland domineert ( een wonder in alle opzichten, 5 miljoen schilderijen, onze wetenschappers). Spanje en Portugal naar achteren. Dan Engeland. Nu USA. 

Edelmetaal invoer. Piet Hein ! Goud en zilver uit Amerika. 

 

Holland: grote turfindustrie. Polders door afgraving. Als brandstof voor de industrie niet geschikt. En er was geen ijzer in Nederland. De Engelsen hadden het wel. Ze hadden wel een grote houttekort. Ca.1300 stookte men al kolen. Er liep veel water in de mijnen, dus werd de stoommachine uitgevonden ( 1698 ). Hier begint het.

Houtskool was heel schaars ( houttekort ) en cokes niet. Van kolen cokes maken ( gassen eruit ) en dat gebruiken voor de ijzerproduktie. Stoommachine ook buiten de mijn: op een wagentje ? Trein en rails ( waren al in de mijnen, getrokken door pony's.

Alle grandeur in Europa is het gevolg van onderdrukking en uitbuiting.

James Watt. De eerste stoomtrein gebouwd door een ander.

1800. Textielindustrie in Engeland. Allemaal ontwikkelt door amateurs. De fiets werd maar niet uitgevonden ( velocipede ). Pas in 1900. Na 1880 overstijgt de Verenigde Staten en voor de auto is het Duitsland ( het beste op universitair gebied, grote Duitse bedrijven ). Japan ( Toyota GM voorbij ).

De voorsprong die het Westen had op India en China blijt nu van tijdelijke aard. Beide landen zijn grote spelers geworden. Vooral de Chinezen hebben een enorme inhaalslag gemaakt. Uiteindelijk zal de hele wereld geïndustrialiseerd zijn. Al maken we dat niet meer mee ( zie Afrika ). Als dat zo is dan is vervoer over de wereld niet meer nodig. Ieder land kan zijn eigen spullen produceren en de containers kunnen weg.