Museum Voorlinden.

Het wordt vast weer iets moois.

 Op vrijdagochtend 5 december vind ik in mijn schoen een Sintcadeau: een bezoek aan Museum Voorlinden. Dank je wel Sint. Ik ben blij verrast.

Mark Manders. Mindstudy.

Mark is beeldhouwer / keramist. Zijn materiaal : klei: heel veel klei. In zijn expositie neemt hij mij mee door de verschillende ruimtes van zijn denken. Meer dan 80 sculpturen, schilderijen, installaties dienen zich aan. Er is geen chronologische ordening, wel zijn er subtiele verbanden en echo's. 

        

Stilte in de storm.

Ik ga verder en kom langs wonderlijke werken, zoals de 651 glazen bollen die als zij mij zien veelkleurig oplichten. Loop ik verder dan doven ze uit. Het geeft een wondelijk gevoel van kleur brengen in het / mij leven. Olafur Eliassen, Denemarken.

 Of een bassin waarin je hartslag zichtbaar wordt gemaakt. In het begin is er wellicht verschil, maar na langere concentratie klop je samen. Goed middel tegen hartritmestoornissen. Massimo Bartolini.

 Ik reis verder en krijg een kijkje in het restauratieatelier van Voorlinden.

 En dan sta ik voor corten stalen labyrinth van Richard Senna. Altijd weer boeiend om in op te gaan. Het is nu stil, tijd voor een, soms beklemmende, doorgang.

 

 En als je er dan na bijna 3 minuten toch uitkomt.....is iemand vergeten de hond uit te laten.

 De industriële kant wordt ook manifest als er in een grote zaal twee keramiekovens de ruimte vullen. Vermoedelijk ook objecten van Manders.

 

Ik besluit even te gaan pauzeren. In het auditorium. Deze keer wil ik wel eens zien wie er piano speelt:

 

 Ik ga verder en zie een meisje, naar een idee van Marina Abramovic, een uur lang 500 gram rijstkorrels en linzen tellen. Met een muziekje erbij. Om helemaal stil of knettergek van te worden. Het meisje is stil. Een performance van wilskracht, zelfbeheersing en concentratie.

Je kunt een tijdslot boeken. 

 

En dan even de stilte in: Skyspace van Jamer Turrell. En ik zal het nodig hebben, want buiten deze ruimte klinken indringende geluiden. Maar niet hier. Hier is alles vredig.

Als ik de stilte verlaat ben ik getuige van een enorme zwelling in de muur. Die overigens nu gestopt is, anders was ik deze ruimte niet ingegaan. Ik probeer ook een ludieke foto te maken vanonder het gezwel, maar dat wil de suppoost niet, het alarm is afgegaan.

 

 Ik weet te ontsnappen via een zwart gat in de zaal, waar een intens geluid vandaan komt. Philip Vermeulen , die als kind vermoedelijk veel met elastiekjes gespeeld heeft, heeft daar met 40 meter elastiek en licht iets bijzonders gemaakt. Niet te filmen. En daarom toch gedaan.

Zwart en wit. Een contrast dat ik ook op andere plaatsen in Voorlinden tegen kom. Er loopt een man door een verlaten poollandschap. Vervreemdend, want het is warm.in de zaal

 

In een andere ruimte wordt de herinnering opgeroepen aan Alfred Hitchkocks "Birds" of de promotiefilm van Anouks songfestivalnummer "Birds". Stealth bommenwerpers ? Gezellig oogt het niet. Gelukkig zijn de duistere vliegers verankerd met de aarde. Of zijn het uitwerpselen ? 

Mijn verlangen naar kleur neemt toe en de beste plek daarvoor is de uitgebreide winkel met praktische en onpraktische hebbedingetjes.

 Ik besluit dat het mooi geweest is. De 22 euro toegang ( handig een museumkaart ) vond ik het wel waard. Door de grote heldere ruimtes, de goed aanspreekbare suppoosten, de exposities en de luxe uitstraling, inclusief uitzicht en auditorium maken het tot een goede ervaring. Gratis parkeren, toiletten en kastjes zijn dan de kers op de taart. Wel jammer dat je voor koffie of zoiets door de regen naar een andere accomodatie moet. 

 Anselm Kiefer.

Na de lunch wil ik nog even van de duinen ( op loopafstand ) proeven. Door het herfstbos, het bruggetje over ( jonge hertjes gezien ) beland ik tussen de duinen, waar 2 torens in de bewolkte lucht priemen.

 Daar bevinden zich 2 betonnen bouwsels, die daar zijn neergezet door Anselm Kiefer ( geen onbekende in Voorlinden ). Stevig verankerd, maar slecht afgewerkt. Dat hoort echter bij het "oorlogsverleden" van Kiefer.

 Ik ga dichterbij. op het dak staat een schip, dat bemand wordt door 2 zwarte vogels ( ingehuurd ?). Als ze mij zien vliegen ze weg. Ik waag mij naar binnen, terwijl ik mij afvraag waarom daklozen hier niet in gaan slapen. Dat wordt duidelijk: er zijn geen plafonds en ja dat is niet prettig.

 Dan is het tijd om terug naar huis te gaan. Op de rijkswegen is het af en toe ook net oorlog, maar na het omzeilen van de nieuwe tunnel naar het Terbregse plein ( zit muurvast ) kijk ik terug naar een welbestede excursie en bedank Sinterklaas voor zijn creatieve cadeau.

Henk van der Veen, 5 december 2025. 

 

 

Elif Shafak, de bastaard van Istanbul.

Onderstaand boek is in de boekenclub verkozen tot boek van de maand.

We gaan het zien. Eerst even wat voorwerk.

Elif Shafak, eigenlijk Elif Şafak (Straatsburg, Frankrijk, 25 oktober 1971), is een schrijfster van Turkse afkomst en de best verkopende vrouwelijke schrijfster van Turkije. Ze publiceerde boeken geschreven in het Turks en in het Engels. Haar boeken werden in 55 talen vertaald en werden genomineerd voor verschillende literaire prijzen. 

 

Critici omschrijven haar als een schrijfster die de Westerse en Oosterse verteltradities mengt om fictie te creëren die tegelijk lokaal en globaal is. In haar boeken stelt ze religieus fanatisme en xenofobie aan de kaak. Ze heeft bijzondere belangstelling voor feminisme, soefisme, de Ottomaanse cultuur en de stad Istanboel.^[4]

Shafak's roman The Forty Rules of Love was een groot verkoopsucces in Turkije. Er werden bij de publicatie meer dan 200.000 exemplaren van verkocht in 2009, wat voor Turkije een record was. 

 

Biografie

Şafak werd geboren in Frankrijk als de enige dochter van haar vader, de Turkse filosoof en hoogleraar Sociale Psychologie Nuri Bilgin en haar moeder die werkte als diplomaat. Ze bleef bij haar moeder na de scheiding van haar ouders en groeide op zonder vader. ^[5]

Elif Shafak heeft twee halfbroers, die geboren werden in het tweede huwelijk van haar vader. Ze ontmoette haar halfbroers pas toen ze halverwege de twintig was. Ze bracht haar tienerjaren door in Madrid (Spanje) en Amman (Jordanië), en keerde vervolgens terug naar Turkije. Ze studeerde Internationale Relaties aan de Technische Universiteit van het Midden-Oosten in Ankara, Turkije. Ze heeft een diploma in Gender- en Vrouwenstudies en schreef een thesis getiteld The Deconstruction of Femininity Along the Cyclical Understanding of Heterodox Dervishes in Islam. Ze behaalde een doctoraat aan het departement Politieke Wetenschappen van dezelfde universiteit, met een thesis getiteld An Analysis of Turkish Modernity Through Discourses of Masculinities.

Ze werkte een jaar als onderzoeker aan Mount Holyoke Women's College in South Hadley, Massachusetts in de Verenigde Staten. Daar schreef ze haar eerste roman in het Engels. De Nederlandse vertaling van het boek, De heilige van de beginnende waanzin (The Saint of Incipient Insanities), werd uitgegeven door De Geus. 

Şafak was gastprofessor aan de Universiteit van Michigan en aan het Near Eastern Studies Department van de Universiteit van Arizona. Daarna keerde ze terug naar Istanboel, een stad die ze een bron van liefde en inspiratie noemt. Ze verdeelt haar tijd tussen de Verenigde Staten en Istanboel.

Şafak maakte haar literair debuut met het verhaal Kem Gözlere Anadolu, gepubliceerd in 1994. Haar eerste roman, Pinhan ("De Soefi") kreeg de "Mevlana Prize" in 1998, die wordt toegekend aan het beste mystiek-literair werk in Turkije. Haar tweede roman, Şehrin Aynaları ("Spiegels van de stad"), verenigt joodse en islamitische mystiek tegen de achtergrond van de mediterrane 17de eeuw. Haar derde roman Mahrem ("De blik") leverde haar de "Union of Turkish Writers' Prize" op in 2000. Bit Palas (Het luizenpaleis) was een bestseller in Turkije. Shafak gebruikt de narratieve structuur van een verhaal van Duizend-en-één-nacht om een verhaal in het verhaal te vertellen. 

Op dit boek volgde Med-Cezir, een non-fictiewerk over gender, seksualiteit, mentale getto's en literatuur. Ze schreef het voorwoord van Türkçe Sevmek (Istanboel: Doğan Kitap, 2005), de vertaling van de bloemlezing van emigrantenliteratuur Tales from the Expat Harem: Foreign Women in Modern Turkey, over vrouw-zijn, nationale identiteit en het gevoel nergens bij te horen. In 2005 trouwde Şafak met de Turkse journalist Eyüp Can. Ze hebben samen een dochter en een zoon. 

 

In 2006 leidde Şafaks boek De Bastaard van Istanbul tot haar vervolging in Turkije op grond van "belediging van de Turksheid" onder Artikel 31 van de Turkse Strafwet.^[6] Shafak werd vervolgd vanwege een uitspraak van een van de personages in het boek die de moorden op Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog als genocide bestempelde.^[7] De zaak werd in juni 2006 geseponeerd. De aanklagers heropenden de zaak echter in juli 2006 en Shafak riskeerde drie jaar gevangenisstraf, net als haar vertaler en redacteur. Op 21 september 2006 werd ook de hernieuwde zaak tegen Shafak geseponeerd wegens gebrek aan bewijs.

Toch voelde ze zich zo bedreigd dat ze zich anderhalf jaar liet beschermen door een lijfwacht. Daarna emigreerde ze naar het Verenigd Koninkrijk om in alle vrijheid te kunnen schrijven.

In 2009 publiceerde ze de roman The Forty Rules of Love: A Novel of Rumi, een modern liefdesverhaal tussen een Joods-Amerikaanse huisvrouw en een moderne soefi die in Amsterdam woont. The Forty Rules of Love verscheen in 2009 ook in het Turks onder de naam Aşk (Engels: Love). De samenwerking met de vertaler Kadir Yiğit Us was zo nauw, dat van een klassieke vertaling niet kan worden gesproken:

“In “The Forty Rules of Love” probeerde ik een compleet nieuwe techniek. Ik schreef de roman eerst in het Engels. Vervolgens werd het door een uitstekende vertaler naar het Turks vertaald. Toen heb ik de vertaling genomen en herschreven. Toen de Turkse versie rijp en klaar was, ging ik terug naar de Engelse versie en herschreef deze met een nieuwe geest. [...] Ik doe dit omdat taal mijn passie is.” 

 

In 2015 kwam ze naar het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel omdat ze meewerkte aan de tentoonstelling van BOZAR Het rijk van de sultan. 

Op 24 mei 2017 nam ze deel aan het Oslo Freedom Forum met de lezing "Turkey and the Loss of Democracy". Ze geeft regelmatig lezingen in diverse Europese landen. Elif Şafak schrijft ook voor kranten en tijdschriften in Europa en de Verenigde Staten. Ze schrijft scenario's voor televisieseries en liedjesteksten voor muzikanten. Şafak's verhaal 10 minuten en 38 seconden in deze vreemde wereld werd in 2019 genomineerd voor de Booker Prize.

Ze is Patron of Human Rights Watch Book Club.

Terugkerende thema's

 

De stad Istanbul valt op als een van de centrale punten in haar schrijven, zoals te zien is in The Bastard of Istanbul of in de Architect of the Universe, het laatste geïnspireerd door het werk van Sinan, de belangrijkste architect van de tijd. imperium Ottomaans. In een essay geschreven voor het tijdschrift Time zegt ze: "Oost en West zijn geen olie en water. Ze vermengen zich. En in een stad als Istanbul vermengen ze zich intens, eindeloos, op verrassende manieren." 

Een ander aspect dat Shafak interesseert is de soefi-mystiek . Dit blijkt uit haar boek The Forty Rules of Love: A Novel of Rumi, een modern liefdesverhaal tussen een Joods-Amerikaanse huisvrouw en een moderne soefi die in Amsterdam woont. Feminisme, minderheidsrechten en vrijheid van meningsuiting komen ook veelvuldig voor in haar werken, zowel fictie als essays.

Gershwin in Borgerhout.

 Rik en Agnes organiseren jaarlijks een huiskamerconcert en nodigen daarvoor het Diana Trio uit. Diana op zang, Vasilis op percussie en Jo aan de piano. Professioneel geschoolde musici die goed op alkaar zijn ingespeeld. Deze keer is gekozen voor het repertoire van Gershwin. Het trio maakt een dikwijls  herkenbare, dan weer een geïmproviseerde versie van.

 

 

Voor het eerste concert op 14 september was de belangstelling zo groot, dat er een tweede in het leven werd geroepen. Aan mij de vraag of ik een en ander wilde filmen. Met plezier. 

 

 

 

 

Dankjewel voor een meer dan mooie middag.

 

 

Uit de schrijfbron: Moed, respect en verbinding.

 Het boek had nog 10 dagen op mijn tafel in de woonkamer gelegen: Narcis van Judith Fanto. Ik kon het nog niet terugbrengen naar de bibliotheek, waar een ander er ongetwijfeld met verlangen naar uitkeek. Het had iets magisch en tegelijkertijd kleefde er nog iets aan. Als lid van de boekenclub was mij langere tijd geleden gevraagd maximaal 3 boeken voor te stellen om te lezen. Dat was best een heel proces geweest omdat er in totaal 7 kandidaten voorbij kwamen, waaruit de selectie gemaakt diende te worden. En na de presentatie en bespreking van het boek Wormmaan van Mariken Heitman was het zover. Ik kreeg ruimte.

Het werden Caroline de Gruyter: "Beter wordt het niet ". Kader Abdolah: "Voordat het laat wordt." En "Narcis" van Judith Fanto. Alle drie de boeken zijn eerder in dit blog besproken. Bij de presentatie was de keuze snel gemaakt. Narcis, dit jaar uitgebracht, werd de keuze.

Kiezen voor dit boek was voor mij aanvankelijk niet gemakkelijk. Tijdens een expositie van Jan van Lokhorst in de Grote Kerk van Gouda kwam het ter sprake: weer een boek over de Tweede Wereldoorlog !, zei iemand. En dat raakte aan een eigen vooroordeel. Immers mijn leven vertoond tot op de dag van vandaag nog sporen die zich af en toe aandienen. Wil ik dat wat mij als kind en mijn familie was overkomen weer in het licht brengen. Daarnaast spraken de verliezen van dierbaren in een te vroege levensfase mij aan. Wilde ik weer naar de oude, inmiddels overwegend milde pijn ? Een dilemma.

Daarnaast heb ik echter een historicus in huis en aan Narcis vooraf bracht "Beter wordt het niet" van De Gruyter mij in de geschiedenis van het Habsburgse Huis en wat er daarna gebeurde. Ook de rescensies over het boek waren lovend. Ik besloot de sprong te wagen en dit prachtig geschreven boek voor te stellen. Bij de bibliotheek liep ik echter tegen een lange wachtlijst aan, maar via Storytell kon ik het wel beluisteren tot het fysiek aanwezig kon zijn.

Mijn reis begon. Sinds ik op de boekenclub zit kies ik ervoor de boeken die ik lees in samenvattende vorm in mijn blog te publiceren, daar foto's bij te zoeken ( beelden zijn mijn ding ) en wat dieper op de inhoud in te zoomen, zodat de geschiedenis niet algemeen blijft, maar gedetailleerd wordt. Elke dag een beetje, en zie: ik werd er gelukkig van. Het voelde als zongeving, lees zingeving. Ik bracht licht in het en mijn verhaal.

Ik beluisterde het boek en toen ik het later ( deels ) las voelde ik mij er a.h.w. ingetrokken. De ontluikende vriendschap van de 6 hoofdpersonen, hoe vergelijkbaar met een ervaring uit de militaire dienst. Wij, samen, een Gestalt. Voor elkaar zorgend, aanvullend en desnoods samen tegen de rest. Samen sterk. En ook wij waren met 6.

De vriendschap versus de eenzaamheid, de verbondenheid versus het verraad. Het uiteenvallen van de Gestalt. Zo herkenbaar en zich regelmatig herhalend. Iets dat hoort bij een lang leven ? Ik ervoer het boek ook heel zintuiglijk ( ging het immers niet veel over geur ? ), ik rook de eau de cologne, de mufheid van een oud huis, de frisheid van de bergweiden en narcisvelden, de adem van Adema, de rook van sigaren, de geur van jonge vrouwen, de brandlucht van de ruïnes.

Het mooie van deze boekenclub is dat als de groep bij je thuis komt, je een podium krijgt / geeft waar je het boek op geheel eigen wijze kunt presenteren. Voor mij werd dat het boek plaatsen in het zgn. Ei model van Roberto Assagioli, de Italiaanse psychiater die aan de basis stond van de psychologie Psychosynthese. Voor mij belangrijk, omdat deze levensvisie mij tegenwicht biedt voor het opgelopen oorlogsverhaal. Trauma's konden doorgewerkt worden, kregen een plaats en verloren daardoor een groot deel van hun macht. 

In de dagen voor de presentatie leefde ik er naar toe. En ik voelde me licht en jong. Hans Knibbe ( Zijnsoriëntatie ) noemt zoiets rijkdomsbewustzijn. Vooral dat laatste. Ik keek verwonderd toe.

Een terugkerend verschijnsel in mijn leven is dat ik dergelijke ervaringen eerder heb meegemaakt. En dat er dan plotseling een verstoring kan optreden. Onverwacht, uit het niets, alsof een kracht het geluk niet toe wil staan. Een nieuw groepslid had deze keer de "eer". Hij zou zijn keuze van 3 boeken later op de avond presenteren, conform de afspraak. Tegen die afspraak in denderde hij kort voor mijn presentatie met een 7 tal boeken met uitgebreide toelichtingen on line binnen, waardoor ik uit mijn balans werd gehaald. Hoe deze veelheid in mijn avond inplannen. En waarom aandacht vragen vooraf ? Een invoelend groepslid zette er gelukkig meteen een begrenzing op, maar toch. Mijn gevoel van licht , geluk, aandacht verdween. Waarom doet hij dat. En juist hij ?

Daar was hij weer: de representant die alle aandacht opeist, die bang is dat hij tekort komt en zelf de regels bepaalt. Een nare man, vermoedelijk jaloers tot op het bot. Een bestdoener, die niet op zijn beurt kan wachten. Veeleisend. Alleen met "kijk is wat ik allemaal verzameld heb", met zichzelf bezig. Een oude pijn dook op, ik probeerde via een geïmproviseerde confrontatie ( die een schim was van wat ik op dat moment werkelijk voelde ) de avond, mijn avond te redden. Ik was immers ook gastheer.

Met pijn in mijn hart lukte het toch om de presentatie als gepland te brengen en een goede sfeer neer te zetten. De groep was er blij mee. De verstoorder niet echt. Die had zijn eigen waarheid:  zijn ego. Een man met volgens mij en ik citeer Hans Knibbe, met een armoedebewustzijn.

Terug naar het boek op de tafel. Het was niet zomaar een reis geweest, het was een spirituele reis. Een van een geweldige rijkdom die helaas ook een pijnveld raakte. Verzoening door uitwisseling van pijn en respect daarvoor bleek niet mogelijk. Helaas.

Hetgeen mij onmiddellijk in de 7 onvermijdelijke effecten van Psychosyntese brengt:

1. spontane aanvallen van creativiteit en vitaliteit.

2. Een aanhoudend besef van richting en bestemming.

3.hardnekkige periodes van dienstbaarheid.

4. een aanstekelijke gevoeligheid voor schoonheid en liefde.

5. een toenemend vermogen om te genieten van wat er is én te lijden aan wat er niet is.

6. een zorgwekkende neiging tot bevorderen van gemeenschapszin.

7. een groeiend gevoel voor humor.