Museum Voorlinden.

Het wordt vast weer iets moois.

 Op vrijdagochtend 5 december vind ik in mijn schoen een Sintcadeau: een bezoek aan Museum Voorlinden. Dank je wel Sint. Ik ben blij verrast.

Mark Manders. Mindstudy.

Mark is beeldhouwer / keramist. Zijn materiaal : klei: heel veel klei. In zijn expositie neemt hij mij mee door de verschillende ruimtes van zijn denken. Meer dan 80 sculpturen, schilderijen, installaties dienen zich aan. Er is geen chronologische ordening, wel zijn er subtiele verbanden en echo's. 

        

Stilte in de storm.

Ik ga verder en kom langs wonderlijke werken, zoals de 651 glazen bollen die als zij mij zien veelkleurig oplichten. Loop ik verder dan doven ze uit. Het geeft een wondelijk gevoel van kleur brengen in het leven. Olafur Eliassen, Denemarken.

 Of een bassin waarin je hartslag zichtbaar wordt gemaakt. In het begin is er wellicht verschil, maar na langere concentratie klop je samen. Goed middel tegen hartritmestoornissen. Massimo Bartolini.

 Ik reis verder en krijg een kijkje in het restauratieatelier van Voorlinden.

 En dan sta ik voor corten stalen labyrinth van Richard Senna. Altijd weer boeiend om in op te gaan. Het is nu stil, tijd voor een, soms beklemmende, doorgang.

 

 En als je er dan na bijna 3 minuten toch uitkomt.....is iemand vergeten de hond uit te laten.

 De industriële kant wordt ook manifest als er in een grote zaal twee keramiekovens de ruimte vullen. Vermoedelijk ook objecten van Manders.

 

Ik besluit even te gaan pauzeren. In het auditorium. Deze keer wil ik wel eens zien wie er piano speelt:

 

 Ik ga verder en zie een meisje, naar een idee van Marina Abramovic, een uur lang 500 gram rijstkorrels en linzen tellen. Met een muziekje erbij. Om helemaal stil of knettergek van te worden. Het meisje is stil. Een performance van wilskracht, zelfbeheersing en concentratie.

Je kunt een tijdslot boeken. 

 

En dan even de stilte in: Skyspace van Jamer Turrell. En ik zal het nodig hebben, want buiten deze ruimte klinken indringende geluiden. Maar niet hier. Hier is alles vredig.

Als ik de stilte verlaat ben ik getuige van een enorme zwelling in de muur. Die overigens nu gestopt is, anders was ik deze ruimte niet ingegaan. Ik probeer ook een ludieke foto te maken vanonder het gezwel, maar dat wil de suppoost niet, het alarm is afgegaan.

 

 Ik weet te ontsnappen via een zwart gat in de zaal, waar een intens geluid vandaan komt. Philip Vermeulen , die als kind vermoedelijk veel met elastiekjes gespeeld heeft, heeft daar met 40 meter elastiek en licht iets bijzonders gemaakt. Niet te filmen. En daarom toch gedaan.

Zwart en wit. Een contrast dat ik ook op andere plaatsen in Voorlinden tegen kom. Er loopt een man door een verlaten poollandschap. Vervreemdend, want het is warm.in de zaal

 

In een andere ruimte wordt de herinnering opgeroepen aan Alfred Hitchkocks "Birds" of de promotiefilm van Anouks songfestivalnummer "Birds". Stealth bommenwerpers ? Gezellig oogt het niet. Gelukkig zijn de duistere vliegers verankerd met de aarde. Of zijn het uitwerpselen ? 

Mijn verlangen naar kleur neemt toe en de beste plek daarvoor is de uitgebreide winkel met praktische en onpraktische hebbedingetjes.

 Ik besluit dat het mooi geweest is. De 22 euro toegang ( handig als je een museumkaart hebt ) vond ik het wel waard. Door de grote heldere ruimtes, de goed aanspreekbare suppoosten, de exposities en de luxe uitstraling, inclusief uitzicht en auditorium maken het tot een goede ervaring. Gratis parkeren, toiletten en kastjes zijn dan de kers op de taart. Wel jammer dat je voor koffie of zoiets door de regen naar een andere accomodatie moet. 

Na de lunch wil ik nog even van de duinen ( op loopafstand ) proeven. Door het herfstbos, het bruggetje over ( jonge hertjes gezien ) beland ik tussen de duinen, waar 2 torens in de bewolkte lucht priemen.

 Daar bevinden zich 2 betonnen bouwsels, die daar zijn neergezet door Anselm Kiefer ( geen onbekende in Voorlinden ). Stevig verankerd, maar slecht afgewerkt. Dat hoort echter bij het "oorlogsverleden" van Kiefer.

 

 Ik ga dichterbij. op het dak staat een schip, dat bemand wordt door 2 zwarte vogels ( ingehuurd ?). Als ze mij zien vliegen ze weg. Ik waag mij naar binnen, terwijl ik mij afvraag waarom daklozen hier niet in gaan slapen. Dat wordt duidelijk: er zijn geen plafonds en ja dat is niet prettig.

 

 Dan is het tijd om terug naar huis te gaan. Op de rijkswegen is het af en toe ook net oorlog, maar na het omzeilen van de nieuwe tunnel naar het Terbregse plein ( zit nu al weer muurvast ) kijk ik terug naar een welbestede excursie en bedank Sinterklaas voor zijn creatieve cadeau.

Henk van der Veen, 5 december 2025. .

 

 

Elif Shafak, de Bastaard van Istanbul.

Onderstaand boek is in de boekenclub gekozen als boek van de maand.

 

Het verhaal: 

 

 Kaneel.

 

 

Elk hoofdstuk heeft de naam van een "gerecht". 

 

Ik maak kennis met Zehila, de jongste van 4 zussen. Ze is boos. Over de regen ( vloek nooit naar wat uit de hemel komt ), de seksistische taxichauffeur, de bergen afval, de bouwputten en de modder van Istanbul. Als de regen stopt kalmeert ze. Ze heeft pikzwart krullend haar, stevige schouders en is voor Turkije wel modern gekleed: hoge hakken, minirokken en een blouse die haar borsten ruimte geven. In haar neus een glanzende ring, die ze zelf geplaatst heeft. Als representante van Madonna is het niet vreemd dat ze aandacht trekt. Dat wekt woede op en ze beschrijft hoe de adrenaline uit haar buik naar haar maag gaat en dat dat potentieel tot de moord op een man zou kennen leiden. Kortom: ik heb een beeld.

 

Op dit moment is Zehira 19. Zij is zwanger en overweegt een abortus. En ze heeft geen man. Dat levert schaamte op en een bastaard ( soort losse tand in gebit ). 

 In Turkije kent men voor vrouwen gouden, zilveren en koperen regels. Gedragsregels.  Ze besluit naar de abortusklinkiek te gaan, maar tijdens de verdoving hoort zij het gebed van de minaret ( electronisch ) en fluistert iemand in haar oor het kind te laten leven, omdat het een belangrijke rol gaat spelen. Zehira blijft krijsen tijdens de verdoving en de arts besluit het uit te stellen.

Het lijkt erop dat ze zich innerlijk met alle kracht verzet tegen het aborteren van een "druppel". 

 

Ze gaat naar huis. Aan tafel zitten haar moeder en zussen. Zehra, de oudste, Havva en Dilek daartussen, Zehira de jongste. Moeder Kazanci .

Iedereen kan goed koken. Zij heeft het liefst de groene gevulde paprika's die ieder op eigen wijze klaarmaakt.

 

 Haar oudste zus is heel dik. Zelfs water zet zich vast in vet. Een andere wend steeds psychische aandoeningen voor die zij koestert ( wisselende kapsels ). Zij studeert fysische geografie en is gek op rampzalig nieuws.

Zehira meldt de zwangerschap en het besluit dat Istanbul er een bastaard bij krijgt. Ze weigert de vader te noemen. Verwijten alom, omdat zij er als een hoer bij loopt. Schande !

 

Er zijn op Mustafa ( haar broer ) geen mannen in de familie. Er volgt een opsomming van jongens en mannen die te vroeg zijn overleden. Een, die gezond leefde om de vloek te voorkomen kreeg een betonblok op zijn hoofd. Het gevolg: Mustafa werd aan alle kanten beschermd, wat hem thuis tot koning maakte, maar daarbuiten een uitgekotste draak. Tot zijn 8 ste liet men zijn haar groeien en noemde men hem meisje om zo het boze oog af te weren. Bij de geboorte van Zefira hoopte men op een tweede jongen.

 

 

Het boze oog is

een geloof dat een schadelijke blik, vaak geworteld in afgunst, ongeluk, tegenspoed of ziekte kan veroorzaken bij anderen, vooral bij kinderen. Bescherming wordt gezocht in amuletten, zoals deze blauwe steen: nazar bonsugu (Turkse blauwe oog), die negatieve energie afweren, en in culturen worden ook rituelen zoals spugen of het gebruik van kruiden toegepast. Dit is een oud en wijdverbreid bijgeloof dat al in Mesopotamië en het oude Griekenland bestond, en voorkomt in veel culturen rond de Middellandse Zee en het Midden-Oosten. 

 

  

Als Mustafa 18 is gaat hij naar Arizona om landbouwtechniek te studeren. Daar ontmoet hij Rose, die haar ex Barsam , een Armeniër, heeft verlaten. Zij hebben een dochter Armanoush. 

 

 Daarna begint een verhandeling over hun 2 katten met een eigen karakter: Pascha 3, een langharige pers met edel gen en de geelbruine straatkat met een straatgen.

 

  Pascha is rustig en waardig, Sultan is levendig en nieuwsgierig.

Daarna is het tijd voor het toetje: rijstpudding met geschaafde kokos. Kaneel was beter geweest. Vergeten dus.

 

H 2.

 

Kikkererwten.

 

We zijn bij Rose in Arizona. Zo loopt in de supermarkt en verzamelt voedsel en snoep terwijl ze op zoek is naar luiers. Zij heeft haar dochter in de auto achtergelaten en voelt schuld. Ze wordt steeds dikker, maar houdt van haar oren, die even groot blijven. Zij weet niet of zij het type is van een appel of peer. Zelf ziet zij zich meer als een mango.

Ze heeft een reputatie van slordige huisvrouw en vreselijke moeder. Ze is gescheiden van Barsem en verwacht zo een nieuwe vrouw te worden. in de Armeense familie voelde ze zich een buitenstaander. Het huwelijk duurde 1 jaar en 8 maanden. De familie wil graag haar dochter adopteren. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Elif Shafak ( 1971 - ....) is van Turkse afkomst. Publiceert in Turks en Engels. Ze mengt Oosterse en Westerse verteltradities om fictie te scheppen, die zowel lokaal als globaal is. Zij beschrijft religieus fanatisme, xenofobie, feminisme, soefisme en de Ottomaanse cultuur. De stad Istanbul past daarbij.

 Geboren in Frankrijk, enige dochter van Nuri Bilgin. Moeder was diplomaat. Ouders gescheiden, vader weg. Heeft 2 halfbroers uit tweede huwelijk vader. Groeit op in Madrid, Amman en Turkije. Studeert en verdiept zich in politiek en Islam. Ze werkt in Michigan, Arizona en Turkije. Ze werkte een jaar als onderzoeker aan Mount Holyoke Women's College in South Hadley, Massachusets. Daar schreef ze haar eerste roman in het Engels. In 2005 trouwde Şafak met de Turkse journalist Eyüp Can. Ze hebben samen een dochter en een zoon. 

In 2006 leidt De Bastaard van Istanbul tot vervolging. In haar boek wordt de genocide  in WO I op de Armeniérs genoemd. Dat is verboden. 2 rechtszaken werden geseponeerd ( 2006 ). Veel bedreiging. Neemt een lijfwacht en gaat naar Engeland om vrij te kunnen schrijven.

In 2009 publiceerde ze de roman The Forty Rules of Love: A Novel of Rumi, een modern liefdesverhaal tussen een Joods-Amerikaanse huisvrouw en een moderne soefi die in Amsterdam woont. The Forty Rules of Love verscheen in 2009 ook in het Turks onder de naam Aşk (Engels: Love). De samenwerking met de vertaler Kadir Yiğit Us was zo nauw, dat van een klassieke vertaling niet kan worden gesproken:

“In “The Forty Rules of Love” probeerde ik een compleet nieuwe techniek. Ik schreef de roman eerst in het Engels. Vervolgens werd het door een uitstekende vertaler naar het Turks vertaald. Toen heb ik de vertaling genomen en herschreven. Toen de Turkse versie rijp en klaar was, ging ik terug naar de Engelse versie en herschreef deze met een nieuwe geest. [...] Ik doe dit omdat taal mijn passie is.”  

In 2015 kwam ze naar het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel,  omdat ze meewerkte aan de tentoonstelling van BOZAR Het rijk van de sultan. 

Op 24 mei 2017 nam ze deel aan het Oslo Freedom Forum met de lezing "Turkey and the Loss of Democracy". Ze geeft regelmatig lezingen in diverse Europese landen. Elif Şafak schrijft ook voor kranten en tijdschriften in Europa en de Verenigde Staten. Ze schrijft scenario's voor televisieseries en liedjesteksten voor muzikanten. Şafak's verhaal 10 minuten en 38 seconden in deze vreemde wereld werd in 2019 voor de Bookerprijs genomineerd.

De stad Istanbul valt op als een van de centrale punten in haar schrijven, zoals te zien is in The Bastard of Istanbul of in de Architect of the Universe, het laatste geïnspireerd door het werk van Sinan, de belangrijkste architect van de tijd. imperium Ottomaans. In een essay geschreven voor het tijdschrift Time zegt ze: "Oost en West zijn geen olie en water. Ze vermengen zich. En in een stad als Istanbul vermengen ze zich intens, eindeloos, op verrassende manieren." 

Een ander aspect dat Shafak interesseert is de soefi-mystiek . Dit blijkt uit haar boek The Forty Rules of Love: A Novel of Rumi, een modern liefdesverhaal tussen een Joods-Amerikaanse huisvrouw en een moderne soefi die in Amsterdam woont. Feminisme, minderheidsrechten en vrijheid van meningsuiting komen ook veelvuldig voor in haar werken, zowel fictie als essays. 

 

Gershwin in Borgerhout.

 Rik en Agnes organiseren jaarlijks een huiskamerconcert en nodigen daarvoor het Diana Trio uit. Diana op zang, Vasilis op percussie en Jo aan de piano. Professioneel geschoolde musici die goed op alkaar zijn ingespeeld. Deze keer is gekozen voor het repertoire van Gershwin. Het trio maakt een dikwijls  herkenbare, dan weer een geïmproviseerde versie van.

 

 

Voor het eerste concert op 14 september was de belangstelling zo groot, dat er een tweede in het leven werd geroepen. Aan mij de vraag of ik een en ander wilde filmen. Met plezier. 

 

 

 

 

Dankjewel voor een meer dan mooie middag.

 

 

Uit de schrijfbron: Moed, respect en verbinding.

 Het boek had nog 10 dagen op mijn tafel in de woonkamer gelegen: Narcis van Judith Fanto. Ik kon het nog niet terugbrengen naar de bibliotheek, waar een ander er ongetwijfeld met verlangen naar uitkeek. Het had iets magisch en tegelijkertijd kleefde er nog iets aan. Als lid van de boekenclub was mij langere tijd geleden gevraagd maximaal 3 boeken voor te stellen om te lezen. Dat was best een heel proces geweest omdat er in totaal 7 kandidaten voorbij kwamen, waaruit de selectie gemaakt diende te worden. En na de presentatie en bespreking van het boek Wormmaan van Mariken Heitman was het zover. Ik kreeg ruimte.

Het werden Caroline de Gruyter: "Beter wordt het niet ". Kader Abdolah: "Voordat het laat wordt." En "Narcis" van Judith Fanto. Alle drie de boeken zijn eerder in dit blog besproken. Bij de presentatie was de keuze snel gemaakt. Narcis, dit jaar uitgebracht, werd de keuze.

Kiezen voor dit boek was voor mij aanvankelijk niet gemakkelijk. Tijdens een expositie van Jan van Lokhorst in de Grote Kerk van Gouda kwam het ter sprake: weer een boek over de Tweede Wereldoorlog !, zei iemand. En dat raakte aan een eigen vooroordeel. Immers mijn leven vertoond tot op de dag van vandaag nog sporen die zich af en toe aandienen. Wil ik dat wat mij als kind en mijn familie was overkomen weer in het licht brengen. Daarnaast spraken de verliezen van dierbaren in een te vroege levensfase mij aan. Wilde ik weer naar de oude, inmiddels overwegend milde pijn ? Een dilemma.

Daarnaast heb ik echter een historicus in huis en aan Narcis vooraf bracht "Beter wordt het niet" van De Gruyter mij in de geschiedenis van het Habsburgse Huis en wat er daarna gebeurde. Ook de rescensies over het boek waren lovend. Ik besloot de sprong te wagen en dit prachtig geschreven boek voor te stellen. Bij de bibliotheek liep ik echter tegen een lange wachtlijst aan, maar via Storytell kon ik het wel beluisteren tot het fysiek aanwezig kon zijn.

Mijn reis begon. Sinds ik op de boekenclub zit kies ik ervoor de boeken die ik lees in samenvattende vorm in mijn blog te publiceren, daar foto's bij te zoeken ( beelden zijn mijn ding ) en wat dieper op de inhoud in te zoomen, zodat de geschiedenis niet algemeen blijft, maar gedetailleerd wordt. Elke dag een beetje, en zie: ik werd er gelukkig van. Het voelde als zongeving, lees zingeving. Ik bracht licht in het en mijn verhaal.

Ik beluisterde het boek en toen ik het later ( deels ) las voelde ik mij er a.h.w. ingetrokken. De ontluikende vriendschap van de 6 hoofdpersonen, hoe vergelijkbaar met een ervaring uit de militaire dienst. Wij, samen, een Gestalt. Voor elkaar zorgend, aanvullend en desnoods samen tegen de rest. Samen sterk. En ook wij waren met 6.

De vriendschap versus de eenzaamheid, de verbondenheid versus het verraad. Het uiteenvallen van de Gestalt. Zo herkenbaar en zich regelmatig herhalend. Iets dat hoort bij een lang leven ? Ik ervoer het boek ook heel zintuiglijk ( ging het immers niet veel over geur ? ), ik rook de eau de cologne, de mufheid van een oud huis, de frisheid van de bergweiden en narcisvelden, de adem van Adema, de rook van sigaren, de geur van jonge vrouwen, de brandlucht van de ruïnes.

Het mooie van deze boekenclub is dat als de groep bij je thuis komt, je een podium krijgt / geeft waar je het boek op geheel eigen wijze kunt presenteren. Voor mij werd dat het boek plaatsen in het zgn. Ei model van Roberto Assagioli, de Italiaanse psychiater die aan de basis stond van de psychologie Psychosynthese. Voor mij belangrijk, omdat deze levensvisie mij tegenwicht biedt voor het opgelopen oorlogsverhaal. Trauma's konden doorgewerkt worden, kregen een plaats en verloren daardoor een groot deel van hun macht. 

In de dagen voor de presentatie leefde ik er naar toe. En ik voelde me licht en jong. Hans Knibbe ( Zijnsoriëntatie ) noemt zoiets rijkdomsbewustzijn. Vooral dat laatste. Ik keek verwonderd toe.

Een terugkerend verschijnsel in mijn leven is dat ik dergelijke ervaringen eerder heb meegemaakt. En dat er dan plotseling een verstoring kan optreden. Onverwacht, uit het niets, alsof een kracht het geluk niet toe wil staan. Een nieuw groepslid had deze keer de "eer". Hij zou zijn keuze van 3 boeken later op de avond presenteren, conform de afspraak. Tegen die afspraak in denderde hij kort voor mijn presentatie met een 7 tal boeken met uitgebreide toelichtingen on line binnen, waardoor ik uit mijn balans werd gehaald. Hoe deze veelheid in mijn avond inplannen. En waarom aandacht vragen vooraf ? Een invoelend groepslid zette er gelukkig meteen een begrenzing op, maar toch. Mijn gevoel van licht , geluk, aandacht verdween. Waarom doet hij dat. En juist hij ?

Daar was hij weer: de representant die alle aandacht opeist, die bang is dat hij tekort komt en zelf de regels bepaalt. Een nare man, vermoedelijk jaloers tot op het bot. Een bestdoener, die niet op zijn beurt kan wachten. Veeleisend. Alleen met "kijk is wat ik allemaal verzameld heb", met zichzelf bezig. Een oude pijn dook op, ik probeerde via een geïmproviseerde confrontatie ( die een schim was van wat ik op dat moment werkelijk voelde ) de avond, mijn avond te redden. Ik was immers ook gastheer.

Met pijn in mijn hart lukte het toch om de presentatie als gepland te brengen en een goede sfeer neer te zetten. De groep was er blij mee. De verstoorder niet echt. Die had zijn eigen waarheid:  zijn ego. Een man met volgens mij en ik citeer Hans Knibbe, met een armoedebewustzijn.

Terug naar het boek op de tafel. Het was niet zomaar een reis geweest, het was een spirituele reis. Een van een geweldige rijkdom die helaas ook een pijnveld raakte. Verzoening door uitwisseling van pijn en respect daarvoor bleek niet mogelijk. Helaas.

Hetgeen mij onmiddellijk in de 7 onvermijdelijke effecten van Psychosyntese brengt:

1. spontane aanvallen van creativiteit en vitaliteit.

2. Een aanhoudend besef van richting en bestemming.

3.hardnekkige periodes van dienstbaarheid.

4. een aanstekelijke gevoeligheid voor schoonheid en liefde.

5. een toenemend vermogen om te genieten van wat er is én te lijden aan wat er niet is.

6. een zorgwekkende neiging tot bevorderen van gemeenschapszin.

7. een groeiend gevoel voor humor.